De Voorlezer

Enige tijd geleden schreef ik over de film La Lectrice met Miou-Miou. In de boekenkast op ons logeeradres vond ik een boek met als titel De Voorlezer. Geschreven door Bernhard Schlink, een Duitse schrijver waar ik nog nooit van had gehoord. Hij is jurist en heeft al diverse prijzen gewonnen als thrillerauteur. Maar dit boek zag er niet uit als een thriller. Ook de aanbevelingen van Vrij Nederland, NRC Handelsblad en De Groene Amsterdammer duidden niet op een thriller. Het boek uit 1995 gaat over de liefde van een vijftienjarige jongen voor een vrouw van zesendertig. Mijn interesse was gewekt en ik begon te lezen.
Het boek begint als een liefdesroman. De jonge Michael is ziek en moet overgeven op straat. Hij wordt opgevangen door Hanna, die hem als een moeder helpt zich schoon te maken waarna hij naar huis gaat. Een half jaar later wordt hem door zijn eigen moeder opgedragen de vrouw te bedanken. Hij gaat naar het huis, weet zelfs niet hoe ze heet, maar hij vindt haar. Ze is tramconductrice en hij wordt geraakt door haar schoonheid. Er ontspint zich een liefdesrelatie die ongeveer een half tot een anderhalf jaar duurt en dan is Hanna opeens verdwenen. Michael voelt zich schuldig want hij denkt dat het zijn schuld is. Dat hij haar heeft verloochent tegenover zijn vrienden. Dan ziet hij haar als hij rechten studeert opnieuw. In de rechtbank. Ze staat terecht omdat ze zich vrijwillig heeft aangemeld bij de SS als bewaakster in een concentratiekamp. De liefdesroman verandert in een theoretische verhandeling over recht, over wraak, over schuld en onschuld, over vergelding. Om uiteindelijk te besluiten met een ontroerend einde in de gevangenis waar Hanna is opgesloten. Na tien jaar plotseling weer actueel geworden met de bekentenis van Günter Grass, het linkse geweten van Duitsland, die zich als 17-jarige vrijwillig blijkt te hebben aangemeld bij Hitlers keurtroepenkorps, de miltaire tak van de Schutzstaffel van de Führer zelf. Voor Grass gold als excuus dat hij jong was en wilde ontsnappen aan zijn benepen burgerlijke milieu en zich van de SS nauwelijks een voorstelling had gemaakt. Hanna heeft een ander excuus en geheim dat ik hier niet zal verklappen. Maar het is een ontstellend boek, dat je aan het nadenken zet.